stanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi’nde Mehmet Can tarafından “ Türk Dünyasındaki Birliğe Engel Olan Alfabe ve Dil Faktörü” konulu tez hazırlandı. Tezde özet olarak şöyle denilmektedir:

“Tarihte ve günümüzde, Türk dünyasının fizikî veya coğrafî olarak birleştirilmesi hususunda çeşitli görüş ve düşünceler ortaya konulmuştur. Türklerin yaşadığı coğrafyanın çok geniş olması, dünyada ve özellikle Avrasya’daki devletlerin politik ve konjonktürel yapıları itibariyle, coğrafî bir birlikteliğin bugünkü şartlarda çok zor olacağı anlaşılmaktadır. Ancak, Türk milletinin tarih ve medeniyetinden gelen birikiminden dolayı, “kültürel” manada bir birliğin gerçekleşmesi mümkün görülmektedir.

10 milyon km2den fazla bir coğrafyada yaşayan 225 milyon civarındaki Türk milleti, geçtiğimiz asırda bazı totaliter rejimler altında kaldıkları için birbirleri ve Türkiye ile irtibatları tamamen kesilmişti. Özellikle XX. asrın sonlarında Sovyetlerin dağılmasıyla yeni Türk cumhuriyetleri kuruldu. Bu cumhuriyetler ve diğer Türk toplulukları arasındaki münasebet imkânı yeniden doğdu.

Bir asır önce Türk coğrafyasında alfabe ve dil birliği vardı. XX. asrın başlarında alfabelerine müdahale neticesinde, âdeta birbirlerine yabancı oldular. Hatta bulundukları ülkelerin dilleri ana dillerinin yerine geçti, aralarında konuşamaz ve yazışamaz duruma düştüler. Türk dünyası aydınları tarafından geçmişte ve günümüzde bu sahada pek çok çalışma yapılmışsa da henüz müspet bir netice alınamamıştır. Özellikle de Sovyetlerin dağılmasından sonra bu konuda kongre, seminer ve kurultaylar yapılmış, çeşitli fikirler ortaya konulmuştur.

Günümüzde Türk gençliği bu durum hakkında yeterli bilgiye sahip değildir. Bu araştırmamızın esas maksadı, Türk milletinin maruz kaldığı bu büyük kültürel asimilasyonu ana hatları ile ortaya koymak ve Türkiye’nin Türk dünyası ile sosyal ve kültürel entegrasyonun gelişmesine katkıda bulunmaktır. 

Bu çalışma neticesinde Türk dünyasında kültürel birliğe engel olan en önemli faktörlerin başında alfabe ve dil geldiği ortaya konulmuştur.”

Mehmet Can, Tezin yakında kitaplaştırılacağını belirterek,  çalışmanın bu saha bundan sonra yapılacak araştırmalara ışık tutacağını ifade etti.