egistan meydanına girerken karşıda görülen binadır. Yayvan etkili giriş cephesinde Orta Asya’nın klasik cephe şemasını görüyoruz. Ortadaki çok büyük taçkapı, iki katlı nişlerle hareketlenen duvarlarla iki köşedeki minarelere bağlanır. Bütün cephe sırlı tuğlalarla ve çinilerle tezyinatlıdır.

Ortadaki görkemli taçkapısı Uluğ Bey ve Şir-Dor medreselerindeki kadar büyüktür. Taçkapı çerçevesi, köşe sütunçeleri, kemerli panoları, kufî yazılı bordürü ve giriş eyvanını saran kordon benzeri burgulu çinileri diğer medreselerle uyum sergiler. Ancak giriş eyvanı hem çokgen biçimli, hem kubbe örtülüdür. Nişin içi, kubbe dahil çinilerle kaplanmış. Kaburgalı kubbenin eteğindeki yazı bantı bütün eyvanı kuşatır. Alt kısmı iki katlı, kemerli nişlerle tezyin edilmiştir.

Yan duvarlar kemerli niş sırasıyla meydana gelir. Niş tonozları ve içleri sırlı tuğlalarla, kemer köşelikleri çinilerle işlenmiş. Minarelerin şerefesi, beden duvarının hemen üstü hizasında kemerli ezan okuma yeri biçimindedir. Üstü turkuvaz çini kubbeyle örtülür. Minare gövdesi sırlı tuğladan geometrik desenlerle nakışlıdır.

1660 yılında, Şir Dor medresesi gibi Yalangtuş Bahadır Han tarafından yaptırılmış. 75x75 metrelik taban oturumuyla meydandaki diğer medreselerden daha büyütür. Medrese eskiden Ulucami hizmetini de görüyormuş.

İçeriye girince öğrenci odalarının nişleriyle sarılan gayet güzel süslemeli büyük avluya ulaşıyoruz. Ve binanın aslında tek katlı olduğunu fark ediyoruz. Yani iki katlı görünen ön cephe kabuk şeklindedir. Giriş tarafında arkadan dış cephenin yükselen duvarları görülüyor.

Avluda özellikle dört büyük taçkapı dikkati çeker. Taçkapılar hem diğer bölümlerden daha yüksek, hem daha süslüdür. Girişe göre solda, daha da büyük olanı, mescitin girişini vurguluyor. Diğer ikisi dershanelerin kapısıdır.

Taçkapıların tezyini aynı özellikleri taşır. Binadan %30 oranın yüksektir. Ortasında eyvan havası veren yüksek niş yapılmış. Fakat gerçek eyvan değildir. Çünkü derslik mekanlarının avluya bakan cepheleri iklim şartları sebebiyle kapalıdır. Hepsinin köşeleri sütunçelerle süslenip çevresi geometrik desenli ve hatlı bordürlerle sarılır. Üstü hat kuşağıyla taçlanır. Niş kemerinin köşelikleri çini tezyinatlıdır. Niş içi, sırlı tuğladan geometrik desenlerle işlemelidir. Bu medreseye has bir uygulama olarak giriş kapıları nişin merkezinden değil, yanlarındandır.

Avludaki kemerlerin tamamı çiniden köşeliklidir. Mermer subasman dışında her yer renkli sırlı tuğlalarla tezyin edilmiştir. Medrese odalarının nişlerinde kapıların üstünde çini hat panoları ve çiniden içlik pencere bulunur.

Mescit kapısı avlu duvarından ileriye çıkar. Tezyini diğerlerinden daha özenlidir. Kapı çerçevesinin iki yanında kemerli panolar var. Eyvanımsı nişin köşeleri sütunçelerle zenginleşir. Sütunçelerin başlığı hizasında nişi saran yazı kuşağı görülüyor. Kuşak yazının alt ve üst kısımları farklı desenlerde işlenmiş. Ortadaki geniş kapının hafifletme kemeri, çini kafesli pencere ile süslenir. Mescit kapısı olduğundan mermer subasman daha yüksek yapılıp üstü mukarnas bant ve hat kuşağı ile tezyin edilmiş. Köşelerdeki sütunçelerin tabanı da mermerdendir.

Mescidin yüksek turkuvaz çinilerle, kubbe eteği mukarnasla, kasnağı hat ile süslenmiş.

Mescide girdiğimizde bizi şaşırtacak kadar çok, zengin tezyinat ile karşılaşıyoruz. Her taraf pırıl pırıl altınla, renk renk kalemişi nakışlarla tezyin edilmiş. Muhteşem tezyin insanı içine çekip dış dünyayla bağlarını kopartıyor. Zaten “Tilla Kari” “Altın İşlemeli” demektir. Mescit tezyinattan ötürü bütün medrese bu ismi almış.

Burası dört büyük niş ile hareketlenen, kubbe örtülü mekandır. Sanki mekan daha aydınlık olsa, altınların pırıltısı gözümüzü kamaştırırdı gibi hissediyoruz. Kapının karşısındaki mermer mihrap mukarnas yaşmakla örtülüdür. Çerçevesi altın varak bezemeli mihrap nişi, lacivert üstüne altın harfli yazı kuşağıyla sarılır.

Duvarların alt kısmı mermerdendir. Üstündeki mukarnas ve kabartma hat kuşağı tamamen altınlarla tezyin edilmiştir. Üstü, kubbenin içi ve mukarnas dahil koyu minyatür renklerinde kalemişi ve bol altın varakla donatılmış. Kubbeye geçişte köşe kemerleri mukarnas yaşmaklıdır. Kubbenin yarısına kadar olan kısmına mukarnas tezyin edilmiş. Bu görkemli süsleme içinde minber 11 basamaktan ibarettir. Mermerden yapılmış ve yüksek olması buralar için bir ayrıcalık. (Yrd. Doç. Dr. Gözde Ramazanoğlu)