Cinque Terre
Sultan İkinci Abdülhamid Han ve Eğitim Politikası Ayhan Çiftçi
S
resim
ultan İkinci Abdülhamid Han Osmanlı Eğitimini Modernleştirdi

Sultan Abdülhamid Han 31 Ağustos 1876 tarihinde tahta çıktığında Osmanlı Devleti Sırbistan ve Karadağ ile savaş halinde, Rusya’nın Balkanlarda kıskacı altında idi. Devlet yönetimine hâkim olan Mithat Paşa Hükümeti, Osmanlı’yı Rusya’ya karşı savaşa sokmuş, bu savaş neticesinde Osmanlı Devleti ağır bir yenilgiye uğraşmıştı. Tarihimize 93 Harbi olarak geçen bu savaş sonrasında devlet adeta çökme diğer bir ifade ile tarih sahnesinden çekilme safhasına gelmişti. 

Sultan Abdülhamid Han saltanatında devleti savaşlardan uzak tutarak çözülen, yıkılmaya yüz tutan devleti; eğitim, sosyal, ekonomi gibi birçok alanda yaptığı hamlelerle ayağı kaldırmıştır. Saltanatında mektepler, kütüphaneler, hastaneler, demir yolları, kara yolları, saat kuleleri gibi birçok hizmette bulunmuştur. 

Şartlar ne olursa olsun eğitim konusunu asla ihmal etmedi…

Bütün bu ahval içerisinde eğitim alanında da birçok başarılı çalışma yaptı. Hatta eğitim alanında köklü değişiklik yaptı dersek abartmış olmayız. Cumhuriyetin kurucularının da aralarında bulunduğu nesil için bir eğitim hamlesi başlattı. Bu eğitim hamlesinin sonucunda yetişenlerin birçoğu devlet idaresinde söz sahibi olmuştur. Akla ve ilme düşman olmamıştır. 

Bilakis kendisi bizzat Avrupa’ya talebe gönderilmesinin, eğitim alanında donanımlı bir neslin ortaya çıkmasını teşvik etmiştir. Kendisine yönetilen bilime ve eğitime düşman iftiralarına büyük Sultan şu şekilde seslenmekteydi:

“Hiç akla ve bilgiye düşman olsaydım, Darülfünunlar açar, Mülkiye-i Şahane gibi devlete ve millete bilgili insanlar yetiştiren mektepler kurar mıydım? Hiç akla ve bilgiye düşman olsam, horozdan kaçan genç kızlarımızın okuması için Darü’l Muallimâtlar kurar mıydım? Hiç akla ve bilgiye düşman olsam, Galatasaray Sultanisi’ni Avrupa’nın üniversiteleri ayarına çıkarıp, orada talebelere hukuk dersleri okutur muydum? Ben Mülkiye-i Şahane’ye felsefe dersini koydurduğum zaman, bütün talebe ‘Bizi gâvur yapmak istiyor’ diye ayaklanmıştı.”

İkinci Abdülhamid Han'ı tahtan indirenler onun modern eğitim sisteminde yetişti. Türkiye Cumhuriyeti’ni kuranlar da kendi açtığı modern eğitim sisteminde yetişen nesildir. Zihinsel bir dönüşümün alt yapısını eğitim kurumları ve müfredatıyla gerçekleştirmiştir. Onun döneminde ilköğretim mecburi hale getirilmiştir. Kız ve erkek çocuklarının eşit şekilde tahsili hedeflenmiştir. 

10 bin tane eski mahalle mektepleri (Sıbyan) ıslah edilmiş, modern ilkokullar açılmıştır. 6 adet olan ilkokul sayısı 9 bin 347’ye, 277 olan ortaokul (rüştiye) sayısı 619’a, 5 olan lise (idadi) sayısı 109’a çıkarılmıştır. 33 adet Öğretmen Okulu (Muallim Mektebi) açmıştır. Günümüzdeki birçok yüksek okul, fakülte ve üniversiteler yine o dönemde inşa edilmiş, kapalı olanlarda tekrar açılmış, geliştirilmiş bugünkü temelleri atılmıştır. 

Başta Darülfünun (İstanbul Üniversitesi), Mekteb-i Mülkiyye-i Şahane (Siyasal Bilgiler Fakültesi), Meteb-i Hukuk (Hukuk Fakültesi), Hamidiye Ticaret Mekteb-i Alisi (Marmara Üniversitesi), Sanayi-i Nefise Meteb-i Alisi (Mimar Sinan Üniversitesi), Orman va Maadin Mektebi, Ziraat Mektebi, Mülkiye Baytar Mektebi, Çoban Mektebi, Sivil Mühendis Mektebi, Polis Mektebi olmak üzere çağa uygun olarak eğitim vermiştir. 

Türkiye’de eğer bugün modern okullar, liseler, üniversiteler ve özellikle tıp fakülteleri varsı bunlar Sultan Abdülhamid Han'ın eserleridir diyebiliriz.

Eğitimi Taşrada Yaygınlaştırmıştır

Taşra’da muallim mektepleri açmıştır. Mesela, Anadolu’daki ilk liseyi 1885’de Kastamonu’da kurmuştur. Abdurrahmanpaşa Lisesi bugün hala eğitim vermektedir. Ayrıca bu dönemde Rusya, Avusturya ve İran’da okullar açılmıştır. Galatasaray Sultanisi’nin benzerini Girit ve Beyrut’ta açmıştır. Maden Fakültesi ve Şam Tıp Fakültesi gibi ihtisas bölümleri açmıştır. Osmanlılık ve İslam kardeşliği duygularını ön plana çıkarmak için Rüşdiye seviyesinde Aşiret Mektebleri kurmuştur. Burada Kudüs’ten, Libya’dan, Suriye’den, Irak’tan öğrenciler almış ve onları yetiştirmiştir. Onların yatılı ve ücretsiz okumasını temin etmiştir. 

Çin’de Pekin Hamidiye Üniversitesi’ni Kurdu

38 caminin yapılmasına her birinde medrese kurulmasını sağladı. 2 tane din adamını Şeyhülislam teskeresiyle Çin’e gönderdi. Düşünün! 1900 yılında Çin’de 75 milyon Müslüman vardı. Döneminde birçok yabancı okul açılmıştır. Azınlık okullarının faaliyetlerini takip etmek ve yaptırım uygulamak için Ecnebi Okullar Müfettişliği kurulmuştur. 

Öğretmen Yetiştirmek İçin Öğretmen Okulları Yaptırmıştır

İlk defa kız öğretmen okulları yaptırmış, Anadolu’nun çeşitli yerlerinde bu amaçla toplamda 33 okul inşa ettirmiştir. Öğrencilere karne hediyesi olarak kitaplar dağıttırmış, kitap sevgisi aşılamıştır. Çocuklara karşı sevgi dolu olduğu bilinir. Okuttuklarının birçoğu daha sonradan kendisine düşman oldu. Kendisine hasımlık edenlere dahi şefkatli ve merhametliydi. Onları kendisine düşman kabul etseydi onları öldürtebilecek kudrete sahipti.

Başlık Yazar
Sultan Abdülhamid Han’ın Mirası Prof. Dr. Ekrem Buğra Ekinci
Vefât yıldönümünde cennetmekân Sûltân II. Abdülhamid Hân (10 Şubat 1918) Halit Kanak
ABDÜLHAMİD HAN SİYASETTE BÜYÜK BİR DAHÎ İDİ Numan Aydoğan Ünal
Sultan Abdülhamid Han’ın Sosyal ve Dini Hususlardaki Hassasiyetleri Numan Aydoğan Ünal
Kalbinde Merhamet Elinde Maharet Vardı Numan Aydoğan Ünal
Abdülhamid Han Düşmanlığı Rahim Er
Sultan Abdülhamid’in Bir Selamı Neler Yapardı? İ.Refik
Abdülhamid Han'ın İttihadçılar'a Verdiği Ders İbrahim Hakkı Konyalı
Abdülhamid Han’ı İçten Vurdular! Prof. Dr. Ahmet Şimşirgil
Bir Güzel Mektup Rahim Er
Bir Fransız Gazetecinin Kaleminden Abdülhamid Han’ın Selanik’den Dönüşü Stephan Lauzan
Bir İttihatçının Kaleminden Sultan Abdülhamid Han'ın Dini Hassasiyeti Numan Aydoğan Ünal
Sultan Hamid’in İslâmî Siyaseti Prof. Dr. Osman Turan
Sultan Abdulhamid Han’ın Mürşidi: Libyalı Şazeli Şeyhi Muhammed Zafir Efendi İrfan Özfatura
Sultan Abdulhamid Han’ın Büyük Din Gayreti Prof. Dr. Ekrem Buğra Ekinci
Sultan Abdülhamid Han'ın Muhafız Alayı Rahim Er
Sultan II. Abdulhamid Han ve Yakılan Din Kitapları Prof. Dr. Ekrem Buğra Ekinci
Abdülhamit Han: "Dünkü Düşmanımız Bugün Dostumuz mu Oldu Rasim Bey?" Prof. Dr. Ahmet Şimşirgil
Hindistan Müslümanları Sultan Abdülhamid Han’ı Büyük Bilirlerdi Abdürreşid İbrahim
Sultan Abdülhamid Han'ın Rusyalı Hacılara Hizmeti Prof. Dr. Alfina Sıbgatullina
Sultan Abdülhamid Han’ın Hanımından Menderes’e: “Oğlum, Geçinemiyorum, Beni Âciz Bırakma!” Murat Bardakçı
Senin İstifa Ettirdiğini Biz de İstifa Ettirdik... Vehbi Tülek
Sultan Abdülhamid Han'ın Metanet ve Cesareti Prof. Dr. Ahmet Şimşirgil
Sultan Abdülhamid Han'ın Uzak Doğu Siyaseti Editör
Sultan Abdülhamid Han’ın Dilekçesi Murat Bardakçı
“SULTAN'IM BİZİ BIRAKIP DA NEREYE GİDİYORSUN?” Rahim Er
Sultan Abdulhamid Han'ın "Yıldız Fotoğrafları "Tarihe Işık Tutuyor Murat Öztekin
Sultan Abdülhamid Han'ın Kur'anı Kerim Hassasiyeti Rahim Er
Esaretten Dönem Gazi Osman Paşa’yı Sultan Abdülhamid Han Nasıl Karşıladı? Prof. Dr. Tuncay Öğün
Sultan Abdülhamid Han: "Karakeçililer Benim Öz Hemşehrilerimdir" Murat Öztekin
II. Abdülhamid ve Dünya Prof. Dr. Çağrı Erhan
Son Sultan’ın Bir Günü Prof.Dr. M.Metin Hülega
Sultan Abdülhamid Han'ın Çiftlikleri Hasan Soydan
Yıldız Hamidiye Cami Rahim Er
Bu da Sultan’ın sıra dışı dünyası Murat Öztekin
Tek Başına Bir Sultan İrfan Özfatura
Sultan Abdulhamid Han'ın Hayatı Sahneleniyor Murat Öztekin
Sultan Abdülhamid Han’dan Sonra Başımıza Gelenler Dr. İbrahim Pazan
Sultan Abdülhamid Han'ın Mülkleri Rahim Er
Sultan Abdulhamid Han'ın Milliyetçiliği Necip Fazıl Kısakürek
Sultan Abdulhamid Han Tıbbiyeye Çok İhtimam Gösterdi Prof. Dr. Ekrem Buğra Ekinci
Burma (Myanmar) Müslümanları II. Abdülhamid Han'ı Dillerinden Düşürmezdi Prof. Dr. Ahmet Şimşirgil
Sultan Abdülhamid Han’ın Naaşı Önünde Ahmet Refik
Sultan Abdülhamid Han'ı Tanımak Prof. Ekrem Buğra Ekinci
Yahudilerin Sultan Abdulhamid Han’a Teşekkürü Prof. Dr. Ahmet Akgündüz
Sultan Abdulhamid Han'ın Efsanevi Mirası Prof. Dr. Ekrem Buğra Ekinci
Sultan Abdülhamid Han’nın İçtimai Siyaset Anlayışı Melik Arvas
Sultan Abdulhamid Han’ın İspanyol Elçisine Verdiği Muhteşem Cevap Ö. Serdar Akın
Sultan Abdülhamid Han’ın Osmanlı Devleti İle Japonya’yı Mukayesesi Doç. Dr. F. Şayan Ulusan Şahin
Sultan Abdülhamid Han ve Müşfika Hanım Ö. Serdar Akın
Sultan Abdülhamid Han’ın Verdiği Ders Vakanüvis
Sultan Abdülhamid Han'ın Dış Siyasetteki Hassasiyeti Ö. Serdar Akın
Sultan Abdülhamid Han’ın Söğüt Bölüğü Tahsin Paşa
Sultan Abdulhamid Han Bütün Osmanlı Coğrafyasını Fotoğraflaştırdı Murat Öztürk
Abdülhamid Han’ın Ramazan-ı Şerif ve Hırka-i Saadet Ziyaret Günleri Şadiye Osmanoğlu
Mazlum Bir Padişah: Sultan Abdülhamid Han Rahim Er
Sultan Abdülhamid Eğitim ve Araştırma Hastanesi Rahim Er
Sultan İkinci Abdülhamid Han ve Eğitim Politikası Ayhan Çiftçi
Üç Kıtanın Son Hükümdarı Sultan İkinci Abdülhamid Han İbrahim Akkurt
İttihatçı Basının Abdülhamit Hân Düşmanlığı Yavuz Bahadıroğlu
Sultan Abdülhamid Han’ın Habeşistan Siyaseti Prof. Dr. A. Hâluk Dursun
Abdülhamit Han'ın Büyük Bir Kültür Hizmeti: Yıldız Kütüphânesi Ö. Serdar Akın
II. Abdülhamid Han'ın ABD Elçisine Anlattıkları Yavuz Bahadıroğlu
Abdülhamid Han’ı ‘‘Gazi’’ Yapan Zafer 1897: Türk-Yunan Savaşı Ömer Faruk Yılmaz
Sultan Abdülhamid Han Zamanda Ermeniler İle İlgili Bir Muhtıra-i Hümâyûn Mehmet Hocaoğlu
Sultan Abdülhamid Han Ekonomik Krizi Nasıl Aştı? Ziya Şakir
Dolmabahçe Sarayında Bayramlaşma Merasimi Şadiye Osmanoğlu
Sultan Abdülhamid Han’ın İsmini Yaşatan Hizmeti: Hamidiye Etfal Hastanesi Göksel Erdoğan
Abdülhamid Han’a Kızıl Sultan Diyen Kimlerdi? Mehmet Hocaoğlu
Sultan Abdülhamid Han’ın En Büyük Projesi: Hicaz Demiryolu Cüneyt Teke
Sultan Abdülhamid Han’ın Türkçe Hassasiyeti Prof.Dr.Vahdettin Engin
Sultan Abdülhamid Han’ın İsmini Yaşatan Hayırlı Bir Hizmeti: Hamidiye Suyu Abdullah Zülgaip Akkuş
Abdülhamid Han’ın Büyük Din Gayreti Nurettin Topçu
Sultan Abdülhamid Han’ın Fazilet Mirası: Darülaceze Selman Keklik
Sultan Abdulhamid Han'ın İleri Görüşlülüğü Sara Korle
Sultan Abdülhamid Han'ın Uzak Doğu Siyaseti Editör
Sultan Abdülhamid Han'ın Büyük Basiret ve Cesareti Editör
Çanakkale’nin Gerçek Kahramanı Bir Devrik Sultan: “Abdulhamid Han” Resul Tosun
Sultan Abdulhamid Han'ın Tıp ve Eczacılığa Verdiği Büyük Önem Said N.Duhani
Sultan Abdülhamid Han Devrinde Yıldız Saray’ından Bir Hatıra Ayşe Osmanoğlu
Sultan Abdülhamid Han’a Çirkin İftira Ö. Serdar Akın
Sultan Abdülhamid Han’ın Şefkat ve Merhameti Ziya Şakir
Sultan Abdülhamid Han’ın Tahtan İndirilmesine Japonlar Müteessir Oldu Abdurreşid İbrahim
Sultan Abdülhamid Hân’dan Van’a Kitap M. Ali Demirbaş
Sultan Abdülhamid Han'ın, Günlük Meşguliyetleri Ziya Şakir
İleri Görüşlü Sultan: II. Abdülhamid Han Yrd. Doç. Dr. Mustafa Şeker
Sultan Abdülhamid Han Hayranı Bir Yunanlı Yazar Tercüme eden: Hayrettin Turan
Sultan Abdülhamid Han’ın Dinî Hassasiyeti Ve İnce Siyaseti Ziya Şakir
Sultan Abdülhamid Hanı Şifaya Kavuşturan Dua Ziya Şakir
Sultan Abdülhamid Han Siyasette Olduğu Gibi Sanatta da Dehaydı Ziya Şakir
Abdülhamid Han’ın Kıyas ve İctihad İle İlgili Fikirleri Ö. Serdar Akın
Sultan Abdülhamid Han'ın Cesaret ve Vakârı Ö. Serdar Akın
Sultan Abdulhamid Han'ın Ecdadı Karakeçili Aşireti ve Ertuğrul Gazi'ye Vefası M. Şakir Ülkütaşır
Amerikalı Bir Doktorun Gözü İle Abdülhamid Han ve Hamidiye Hastahanesi Dr. Hasan Fevzi Batırel
Sultan Abdülhamid Han'ın Ramazan-ı Şerif Hassasiyeti Prof. Dr. Vahddin Engin
Güney Afrika'dan Sultan'a Mektup Var Osman Sarper
Sultan II. Abdülhamîd Han Editör