Cinque Terre
Sultan Hamid’in İslâmî Siyaseti Prof. Dr. Osman Turan
A
resim
bdülhamid Han’ın şahsî inânış ve siyasî görüşlerinde İslâmiyet başlıca âmil idi. Osmanlı hükümdarları arasında Hilâfet makamını onun kadar İslâm’ın mihrakı ve İmparatorluğun kudret kaynağı haline getirmeğe çalışan bir padişah yoktur. O Tanzimat ve ilk İttihatçı devirlerinin kozmopolit zihniyetlerine mukabil İmparatorluğun, iç ve dış siyasetini, İslâm esaslarına dayanarak yaşayacağına inanıyordu. 

Avrupa emperyalizmi nasıl Hıristiyan unsurları Devlettin aleyhinde kışkırtıyor idi ise o da bunlara karşı, müstemlekelerinde yaşayan Müslümanları da Hilâfet makamına ve şahsına bağlı kıblegâh ve ümit kaynağı haline getiriyordu. O, Müslüman emir ve reisleri ile yakın münasebetlere girişir; kendilerine ihsanlarda bulunur; camilerine ve dini müessislerine hediyeler ve yardımlar yapardı. Afrika içlerine kadar İslam dünyasının her tarafında hâlâ onun eser, tesir ve hatıralarına rastlanır. Bazı yerlerde, son zamanlara kadar, hutbeler onun adına okunmuştur.

Sultan Hamid Hilâfete bu yüksek mevki ve nüfuzu vermek sayesinde İmparatorluğun hem Cihan-şûmul bu siyasetle hayatiyet kazanacağına ve emperyalizme karşı mukabele edileceğine inanıyor ve hem de bu makamın ve dinî vazifesinin icaplarını yapıyordu.

İslâm dünyasında Türklere karşı beslenen sevgi ve bağlılık, bin yıllık tarihî hâkimiyet ve hizmetlere dayanmakla beraber, onun bu siyâseti ve cihâdı sayesinde bu derece canlanmış ve kuvvetlenmişti. İttihatçılar, Sultan Hamid’ın bu mirasına dayanarak, I. Cihân Harbinde Halife namına bir Cihâd-ı mukaddese ilan edebilmişler idi. Hindistan Müslümanlarının (Pakistanlıların) Balkan, Cihan ve İstiklâl harplerinde, Türkler için yaptıkları unutulmaz fedakârlık ve mücadelelerin kaynağı da bu bağlılık hislerine dayanır.

Bu gün Pakistan milletinin Türklere karşı taşıdığı ve karşılaşılınca izhar ettiği coşkun duygu ve heyecana şahit olanlar bu tarihi mirasın kıymet ve kudretini daha iyi anlarlar. Cumhurreisinin son Pakistan seyahati esnasında, yüz binlerce, kitlelerin heyecanları ve gül çiçeği yağmuru içerisinde şaşırıyordu. Arkadaşlara “bu Pakistanlıların bizi Müslüman kalmağa zorladıklarına” dair bir lâtifeyi yapmaktan da kendimi alamamıştım.

Sultan Hamid Hilâfet siyasetiyle ne derece yükselmiş ve nüfuz kazanmış ise, bununla kendi sukutuna da o nisbetle sebebiyet vermiştir. Bununla beraber o, emperyalist devletlere ve Rusya’ya karşı Alman dostluğu ile bir muvazene siyâsetini de ihmal etmemiş ve Alman imparatoru da, Halifelik nüfuzunu da hesaba katarak, Türk dostluğuna bağlanmıştır. 

Abdülhamid Han yeni devrin milliyet duyguları ve hususiyle büyük devletlerin tahrikleri ile Hıristiyan kavimlerin Devlete sadakâtlerine güvenemiyordu. Bu sebeple O, Tanzimatçı ve İttihatçıların sandıkları gibi bütün yabancı unsurların bir Osmanlı vatan-severliği duygusuna bağlanmaları imkansızlığını anlamıştı. Bu düşünce onun, iç siyasetle de, İslâm birliği fikrini esas yapmasına âmil olmuştu. Bununla beraber o Hıristiyan tebaasını, ecdadına mahsus An’anelere göre, adalet ve şefkatle idare ediyor; çok çeşitli ve ince siyasî tedbirlerle onları kazanmağa ve bağlamağa çalışıyordu.

Dinî birliği esas aldığı için de Müslüman milletler arasında bölücü bir milliyetçiliğe müsaade etmiyordu. Bu, onun Türklük şuur ve gururuna mâni olmuyor; bu sayede milletine daha büyük hizmet ediyordu. Yıldız sarayında münzevi ve zahidane bir hayat sürerek tarihin ve İmparatorluğun ağır yükünü taşırdı. Beynelmilel tedhişçilerin ve Ali Suavi gibi ajan veya maceraperestlerin suikastleri dolayısîyle bazan rahat yatağına da girmezdi.

Saray mensuplarının hayatı da sıkı bir kontrol altında idi. Herkesin dini ve milli kaidelere ve Hanedan’ın vekârına uygun yaşamasını disipline almıştı. Eski saray masraflarına son vermiş; fakat Devletin menfaati için bol paralar ve hediyeler dağıtmaktan çekinmemişti. Avrupa’da karışık kaynaklardan geçinen bir kısm Jön-Türkleri daha üstün ücretlerle satın alarak zararız hale getirirdi. Avrupalı Şarkiyat alimlerine ve ilim cemiyetlerine, kaşiflere (ve mesela Pasteur’e) bol ihsanları ihmal etmezdi. Türkiye’de kurulan birçok ilmi ve hususiyle tıbbı tesisleri onun eseridir.

Halk arasında kendisine izafe olunan “Yedi Evliya” kuvveti, dindar hayatı, İslâmiyeti himayesi ve nihayet dünya siyasetini idare ettiğine dair bir inanış dolayısıyle idi. Mamafih Avrupa’da bile sayesinde Cihan Harbinin çıkmayacağına inanan diplomatlar vardı. Hıristiyan misyonerleri sıkı takip eder; yabancı devletlerin Anadolu’da yeni dini ziyaretgâhlar (Meselâ Antalya’da Aya-Nikola-Noel Baba) ihdaslarına müsaade etmez ve kültür emperalizmi gayretlerinin arkasında yatan tehlikeleri hesap ederdi.
Başlık Yazar
Sultan Abdülhamid Han’ın Mirası Prof. Dr. Ekrem Buğra Ekinci
Vefât yıldönümünde cennetmekân Sûltân II. Abdülhamid Hân (10 Şubat 1918) Halit Kanak
ABDÜLHAMİD HAN SİYASETTE BÜYÜK BİR DAHÎ İDİ Numan Aydoğan Ünal
Sultan Abdülhamid Han’ın Sosyal ve Dini Hususlardaki Hassasiyetleri Numan Aydoğan Ünal
Kalbinde Merhamet Elinde Maharet Vardı Numan Aydoğan Ünal
Abdülhamid Han Düşmanlığı Rahim Er
Sultan Abdülhamid’in Bir Selamı Neler Yapardı? İ.Refik
Abdülhamid Han'ın İttihadçılar'a Verdiği Ders İbrahim Hakkı Konyalı
Abdülhamid Han’ı İçten Vurdular! Prof. Dr. Ahmet Şimşirgil
Bir Güzel Mektup Rahim Er
Bir Fransız Gazetecinin Kaleminden Abdülhamid Han’ın Selanik’den Dönüşü Stephan Lauzan
Bir İttihatçının Kaleminden Sultan Abdülhamid Han'ın Dini Hassasiyeti Numan Aydoğan Ünal
Sultan Hamid’in İslâmî Siyaseti Prof. Dr. Osman Turan
Sultan Abdulhamid Han’ın Mürşidi: Libyalı Şazeli Şeyhi Muhammed Zafir Efendi İrfan Özfatura
Sultan Abdulhamid Han’ın Büyük Din Gayreti Prof. Dr. Ekrem Buğra Ekinci
Sultan Abdülhamid Han'ın Muhafız Alayı Rahim Er
Sultan II. Abdulhamid Han ve Yakılan Din Kitapları Prof. Dr. Ekrem Buğra Ekinci
Abdülhamit Han: "Dünkü Düşmanımız Bugün Dostumuz mu Oldu Rasim Bey?" Prof. Dr. Ahmet Şimşirgil
Hindistan Müslümanları Sultan Abdülhamid Han’ı Büyük Bilirlerdi Abdürreşid İbrahim
Sultan Abdülhamid Han'ın Rusyalı Hacılara Hizmeti Prof. Dr. Alfina Sıbgatullina
Sultan Abdülhamid Han’ın Hanımından Menderes’e: “Oğlum, Geçinemiyorum, Beni Âciz Bırakma!” Murat Bardakçı
Senin İstifa Ettirdiğini Biz de İstifa Ettirdik... Vehbi Tülek
Sultan Abdülhamid Han'ın Metanet ve Cesareti Prof. Dr. Ahmet Şimşirgil
Sultan Abdülhamid Han'ın Uzak Doğu Siyaseti Editör
Sultan Abdülhamid Han’ın Dilekçesi Murat Bardakçı
“SULTAN'IM BİZİ BIRAKIP DA NEREYE GİDİYORSUN?” Rahim Er
Sultan Abdulhamid Han'ın "Yıldız Fotoğrafları "Tarihe Işık Tutuyor Murat Öztekin
Sultan Abdülhamid Han'ın Kur'anı Kerim Hassasiyeti Rahim Er
Esaretten Dönem Gazi Osman Paşa’yı Sultan Abdülhamid Han Nasıl Karşıladı? Prof. Dr. Tuncay Öğün
Sultan Abdülhamid Han: "Karakeçililer Benim Öz Hemşehrilerimdir" Murat Öztekin
II. Abdülhamid ve Dünya Prof. Dr. Çağrı Erhan
Son Sultan’ın Bir Günü Prof.Dr. M.Metin Hülega
Sultan Abdülhamid Han'ın Çiftlikleri Hasan Soydan
Yıldız Hamidiye Cami Rahim Er
Bu da Sultan’ın sıra dışı dünyası Murat Öztekin
Tek Başına Bir Sultan İrfan Özfatura
Sultan Abdulhamid Han'ın Hayatı Sahneleniyor Murat Öztekin
Sultan Abdülhamid Han’dan Sonra Başımıza Gelenler Dr. İbrahim Pazan
Sultan Abdülhamid Han'ın Mülkleri Rahim Er
Sultan Abdulhamid Han'ın Milliyetçiliği Necip Fazıl Kısakürek
Sultan Abdulhamid Han Tıbbiyeye Çok İhtimam Gösterdi Prof. Dr. Ekrem Buğra Ekinci
Burma (Myanmar) Müslümanları II. Abdülhamid Han'ı Dillerinden Düşürmezdi Prof. Dr. Ahmet Şimşirgil
Sultan Abdülhamid Han’ın Naaşı Önünde Ahmet Refik
Sultan Abdülhamid Han'ı Tanımak Prof. Ekrem Buğra Ekinci
Yahudilerin Sultan Abdulhamid Han’a Teşekkürü Prof. Dr. Ahmet Akgündüz
Sultan Abdulhamid Han'ın Efsanevi Mirası Prof. Dr. Ekrem Buğra Ekinci
Sultan Abdülhamid Han’nın İçtimai Siyaset Anlayışı Melik Arvas
Sultan Abdulhamid Han’ın İspanyol Elçisine Verdiği Muhteşem Cevap Ö. Serdar Akın
Sultan Abdülhamid Han’ın Osmanlı Devleti İle Japonya’yı Mukayesesi Doç. Dr. F. Şayan Ulusan Şahin
Sultan Abdülhamid Han ve Müşfika Hanım Ö. Serdar Akın
Sultan Abdülhamid Han’ın Verdiği Ders Vakanüvis
Sultan Abdülhamid Han'ın Dış Siyasetteki Hassasiyeti Ö. Serdar Akın
Sultan Abdülhamid Han’ın Söğüt Bölüğü Tahsin Paşa
Sultan Abdulhamid Han Bütün Osmanlı Coğrafyasını Fotoğraflaştırdı Murat Öztürk
Abdülhamid Han’ın Ramazan-ı Şerif ve Hırka-i Saadet Ziyaret Günleri Şadiye Osmanoğlu
Mazlum Bir Padişah: Sultan Abdülhamid Han Rahim Er
Sultan Abdülhamid Eğitim ve Araştırma Hastanesi Rahim Er
Sultan İkinci Abdülhamid Han ve Eğitim Politikası Ayhan Çiftçi
Üç Kıtanın Son Hükümdarı Sultan İkinci Abdülhamid Han İbrahim Akkurt
İttihatçı Basının Abdülhamit Hân Düşmanlığı Yavuz Bahadıroğlu
Sultan Abdülhamid Han’ın Habeşistan Siyaseti Prof. Dr. A. Hâluk Dursun
Abdülhamit Han'ın Büyük Bir Kültür Hizmeti: Yıldız Kütüphânesi Ö. Serdar Akın
II. Abdülhamid Han'ın ABD Elçisine Anlattıkları Yavuz Bahadıroğlu
Abdülhamid Han’ı ‘‘Gazi’’ Yapan Zafer 1897: Türk-Yunan Savaşı Ömer Faruk Yılmaz
Sultan Abdülhamid Han Zamanda Ermeniler İle İlgili Bir Muhtıra-i Hümâyûn Mehmet Hocaoğlu
Sultan Abdülhamid Han Ekonomik Krizi Nasıl Aştı? Ziya Şakir
Dolmabahçe Sarayında Bayramlaşma Merasimi Şadiye Osmanoğlu
Sultan Abdülhamid Han’ın İsmini Yaşatan Hizmeti: Hamidiye Etfal Hastanesi Göksel Erdoğan
Abdülhamid Han’a Kızıl Sultan Diyen Kimlerdi? Mehmet Hocaoğlu
Sultan Abdülhamid Han’ın En Büyük Projesi: Hicaz Demiryolu Cüneyt Teke
Sultan Abdülhamid Han’ın Türkçe Hassasiyeti Prof.Dr.Vahdettin Engin
Sultan Abdülhamid Han’ın İsmini Yaşatan Hayırlı Bir Hizmeti: Hamidiye Suyu Abdullah Zülgaip Akkuş
Abdülhamid Han’ın Büyük Din Gayreti Nurettin Topçu
Sultan Abdülhamid Han’ın Fazilet Mirası: Darülaceze Selman Keklik
Sultan Abdulhamid Han'ın İleri Görüşlülüğü Sara Korle
Sultan Abdülhamid Han'ın Uzak Doğu Siyaseti Editör
Sultan Abdülhamid Han'ın Büyük Basiret ve Cesareti Editör
Çanakkale’nin Gerçek Kahramanı Bir Devrik Sultan: “Abdulhamid Han” Resul Tosun
Sultan Abdulhamid Han'ın Tıp ve Eczacılığa Verdiği Büyük Önem Said N.Duhani
Sultan Abdülhamid Han Devrinde Yıldız Saray’ından Bir Hatıra Ayşe Osmanoğlu
Sultan Abdülhamid Han’a Çirkin İftira Ö. Serdar Akın
Sultan Abdülhamid Han’ın Şefkat ve Merhameti Ziya Şakir
Sultan Abdülhamid Han’ın Tahtan İndirilmesine Japonlar Müteessir Oldu Abdurreşid İbrahim
Sultan Abdülhamid Hân’dan Van’a Kitap M. Ali Demirbaş
Sultan Abdülhamid Han'ın, Günlük Meşguliyetleri Ziya Şakir
İleri Görüşlü Sultan: II. Abdülhamid Han Yrd. Doç. Dr. Mustafa Şeker
Sultan Abdülhamid Han Hayranı Bir Yunanlı Yazar Tercüme eden: Hayrettin Turan
Sultan Abdülhamid Han’ın Dinî Hassasiyeti Ve İnce Siyaseti Ziya Şakir
Sultan Abdülhamid Hanı Şifaya Kavuşturan Dua Ziya Şakir
Sultan Abdülhamid Han Siyasette Olduğu Gibi Sanatta da Dehaydı Ziya Şakir
Abdülhamid Han’ın Kıyas ve İctihad İle İlgili Fikirleri Ö. Serdar Akın
Sultan Abdülhamid Han'ın Cesaret ve Vakârı Ö. Serdar Akın
Sultan Abdulhamid Han'ın Ecdadı Karakeçili Aşireti ve Ertuğrul Gazi'ye Vefası M. Şakir Ülkütaşır
Amerikalı Bir Doktorun Gözü İle Abdülhamid Han ve Hamidiye Hastahanesi Dr. Hasan Fevzi Batırel
Sultan Abdülhamid Han'ın Ramazan-ı Şerif Hassasiyeti Prof. Dr. Vahddin Engin
Güney Afrika'dan Sultan'a Mektup Var Osman Sarper
Sultan II. Abdülhamîd Han Editör